Νιγηρία - Το παράδοξο της αφθονίας

Έρευνα: Τζον Ντιούς, Μορίς Γουόλς
Επιμέλεια: Θύμιος Μπαμπανάτσας

To πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πως μπορούν να συμβαδίζουν πετρέλαιο και φτώχεια στην Αφρική, είναι η Νιγηρία. Συνώνυμη με τη διαφθορά έχει καταστεί η μεγαλύτερη πληθυσμιακά χώρα της Μαύρης Ηπείρου, έβδομη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου.

Παρά τις εξαγωγές πετρελαίου που ξεπερνούν τα δύο εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα η Νιγηρία παραμένει μία από τοις φτωχότερες χώρες, με κατά κεφαλήν ημερήσιο εισόδημα κάτω από ένα δολάριο. Εγκληματικότητα και υψηλό ποσοστό μόλυνσης με τον ιό του ΕΪΤΖ, συμπληρώνουν το σκηνικό τους αποκαλούμενου «παραδόξου της αφθονίας», τη συνύπαρξη δηλαδή τεράστιου φυσικού πλούτου και τεράστιας εξαθλίωσης.

«Μέχρι τώρα το πετρέλαιο δεν έφερε κανένα όφελος στη Νιγηρία. Τα εισοδήματα από το πετρέλαιο τα σπατάλησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα τα διάφορα στρατιωτικά καθεστώτα. Το πετρέλαιο χρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία του '70 για μαζικές αναλήψεις δανείων από το εξωτερικό, πράγμα που οδήγησε στην κρίση σε σχέση με το εξωτερικό χρέος στα τέλη της ίδιας δεκαετίας με αρχές της δεκαετίας του '80. Όλα αυτά απαρτίζουν το σκηνικό του 20ετούς μαρτυρίου της Νιγηρίας», τονίζει ο σύμβουλος της νιγηριανής κυβέρνησης, οικονομολόγος Τζέφρι Σακς στον Μορίς Γουόλς του ΒΒC.

Aποκαλυπτικό για το «μαρτύριο» αυτό είναι το γεγονός ότι στη χώρα - ανεξαρτητοποιήθηκε από τη βρετανική κυριαρχία το 1960-.όπου παράγονται 2,5 εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα και της οποίας το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν προέρχεται κατά 90% από τις εξαγωγές πετρελαίου, πραγματοποιήθηκε προσφάτως γενική απεργία κατά της υψηλής τιμής των καυσίμων.

Πρόκληση η αντιμετώπιση της διαφθοράς

Οι βασικότερες προκλήσεις για τη Νιγηρία, σύμφωνα με τον πρόεδρο της χώρας Ολεσεγκούν Ομπασάνζο - δημοκρατικά εκλεγμένος το 1999 και το 2003, ενώ είχε διατελέσει δύο φορές πρόεδρος, επικεφαλής στρατιωτικής χούντας στη δεκαετία του ΄70- είναι η αντιμετώπιση της ευρέως διαδεδομένης διαφθοράς και η επιτυχία της προσπάθειας να τεθεί επιτέλους η πετρελαϊκή βιομηχανία στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου.


Το «πεδίο του πολέμου» κατά της διαφοράς συμπεριλαμβάνει και την πετρελαϊκή βιομηχανία. Η κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο την πλήρη διαφάνεια στην εισροή και διοχέτευση των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου και να διερευνήσει που πήγαν τα τεράστια κεφάλαια που εισέπραξε από τις εξαγωγές η χώρα, που αδυνατεί να εξυπηρετήσει το εξωτερικό της χρέος. Και εδώ συναντά την απροθυμία δυτικών τραπεζών να ανοίξουν για παράδειγμα λογαριασμούς μελών της οικογένειας και συνεργατών του πρώην δικτάτορα, Σάνι Αμπάσα.

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο ΒΒC, Μορίς Γουόλς, επίσημη έρευνα έδειξε ότι
περισσότερες από 20 τράπεζες στη Βρετανία έχουν λογαριασμούς που σχετίζονται με την οικογένεια Αμπάσα. Αυτοί οι λογαριασμοί είναι τώρα στο επίκεντρο της διαμάχης μεταξύ Νιγηρίας και Βρετανίας. Η νιγηριανή κυβέρνηση θεωρεί ότι τα χρήματα που βρίσκονται σ΄ αυτούς τους λογαριασμούς είναι προϊόν λεηλασίας των εθνικού θησαυροφυλακίου και ζητά την επιστροφή τους.

«Εύκολο να διαφθείρεις»

Η διαφθορά, η απονέκρωση όλων των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, η αδυναμία ή έλλειψη πρόθεσης διάχυσης του πλούτου, οι εμφυλιακές συγκρούσεις -βλέπε τη δραστηριότητα των ανταρτών στις πετρελαιοπαραγωγές περιοχές του Δέλτα του Νίγηρα- όλα αυτά που περιγράφει στην περίφημη πλέον μελέτη της «Το παράδοξο της αφθονίας» η καθηγήτρια Τέρι Λιν Καρλ, συναντώνται στη Νιγηρία. Οι κακοί χειρισμοί στην πετρελαϊκή οικονομία παρήγαγε πολέμους και πτωχεύσεις επισημαίνει η καθηγήτρια, που σημειώνει ότι οι πλούσιες χώρες θα πληρώσουν ένα βαρύ τίμημα για την παραμέληση των νέων πετρελαιοπαραγωγών χωρών της Αφρικής.

Με την δεδηλωμένη πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών να προσδώσουν ποικιλία στις εισαγωγές πετρελαίου και την τεχνολογική πρόοδο που επιτρέπει την εκμετάλλευση δυσπρόσιτων κοιτασμάτων, η Δυτική Αφρική κερδίζει σε σπουδαιότητα.

Συγχρόνως όμως η φτώχεια, η αστάθεια, οι συγκρούσεις και οι απόπειρες πραξικοπημάτων, συνεχίζουν να αποτελούν πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό είναι το πρόσφατο περιστατικό της σύλληψης Βρετανών μισθοφόρων, που βρίσκονταν καθ΄ οδόν προς την Ισημερινή Γουϊνέα, με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης. Και να μη ξεχνάμε τη διαφθορά, για την οποία ο πρόεδρος του Σάο Τόμε, Φραντίκε Μενέζες, δήλωσε στον Μορίς Γουόλς:

«Είναι εύκολο να διαφθείρεις ανθρώπους στην Αφρική. Είναι πραγματικά εύκολο. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να προβάλουμε αντίσταση, μερικές φορές ακόμη κι εγώ. Γιατί μιλάμε για δουλειές με εκατομμύρια, δισεκατομμύρια δολάρια».